مدارک متن کامل خطبه غدیر
در تاریخچه کتاب‌هاى اسلامى، اولین بار در نقل خطبه غدیر به صورت مستقل، به کتابى که عالم شیعى استاد بزرگ علم نحو شیخ خلیل بن احمد فراهیدى متوفاى ۱۷۵ هجرى تألیف کرده بر میخوریم، که تحت عنوان «جزء فیه خطبه النبى(ص) یوم الغدیر» (۳) معرفى شده است، و بعد از او کتاب‌هاى بسیارى در این زمینه تألیف گردیده است.
خوشبختانه متن مفصل و کامل خطبه غدیر در هفت کتاب از مدارک معتبر شیعه که هم اکنون در دست میباشد و به چاپ هم رسیده، با اسناد متصل نقل شده است. روایات این هفت کتاب به سه طریق منتهى میشود:
یکى به روایت امام باقر(ع) است که با اسناد معتبر در سه کتاب «روضه الواعظین» تألیف شیخ إبن فتال نیشابورى (۴) ،«الإحتجاج» تألیف شیخ طبرسی (۵) ، و«الیقین» تألیف سید إبن طاووس (۶) نقل شده است.
طریق دوم به روایت زید بن ارقم است که با اسناد متصل در سه کتاب «العدد القویه» تألیف شیخ على بن یوسف حلى (۷) «التحصین» تألیف سید إبن طاووس(۸)، و«الصراط المستقیم» تألیف شیخ على بن یونس بیاضى(۹) ، و«نهج الایمان» تألیف شیخ حسین بن جبور(۱۰) به نقل از کتاب «الولایه» تألیف مورخ طبرى روایت شده است.
طریق سوم به روایت حذیفه بن الیمان است که با اسناد متصل در کتاب «الإقبال» تألیف سید بن طاووس (۱۱) به نقل از کتاب «النشر و الطى» نقل شده است.
شیخ حر عاملى در کتاب «اثبات الهداه»(۱۲) و علامه مجلسى در«بحار الأنوار»(۱۳) و سید بحرانى در کتاب «کشف المهم» (۱۴) و سایر علماى متأخر، خطبه مفصل غدیر را از مدارک مذکور نقل کردهاند.
بدین ترتیب، متن کامل خطبه غدیر به دست این بزرگان شیعه حفظ شده و به دست ما رسیده است، که این خود در عالم اسلام از افتخارات تشیع است.
اسناد و رجال روایت کننده متن کامل خطبه غدیر
ذیلا عین اسناد مربوط به روایت خطبه غدیر به عنوان پشتوانه آن تقدیم میگردد.
روایت امام باقر(ع) به دو سند است:
۱٫ قال الشیخ أحمد بن على بن ابی منصور الطبرسی فی کتاب «الإحتجاج»:
“حدثنی السید العالم العابد ابو جعفر مهدی بن أبی الحرث الحسینی المرعشی رضى الله عنه قال: أخبرنا الشیخ أبو علی الحسن بن الشیخ أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی رضی الله عنه، قال: أخبرنا الشیخ السعید الوالد أبو جعفر قدس الله روحه، قال: أخبرنی جماعه عن أبی محمد هارون بن موسى التلعکبری، قال:
أخبرنی أبوعلی محمد بن همام، قال: أخبرنا علی السوری قال: أخبرنا أبو محمد العلوی من ولد الأفطس ـ و کان من عباد الله الصالحین ـ قال: حدثنامحمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیره و صالح بن عقبه جمیعا عن قیس بن سمعان عن علقمه بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر)علیهما السلام.”
۲٫ قال السید إبن طاووس فی کتاب «الیقین»: قال أحمد بن محمد الطبری المعروف بالخلیلی فی کتابه «أخبرنی محمد بن أبی بکر بن عبد الرحمان، قال: حدثنی الحسن بن علی أبو محمد الدینوری، قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیره عن عقبه عن قیس بن سمعان عن علقمه بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر) (ع).
روایت زید بن أرقم به سند زیر است:
“قال السید إبن طاووس فی کتاب «التحصین»: قال الحسن بن أحمد الجاوانی فی کتابه «نور الهدى و المنجی من الردى»: عن أبی المفضل محمد بن عبد الله الشیبانی، قال: أخبرنا أبو جعفر محمد بن جریر الطبری و هارون بن عیسى بن سکین البلدی، قالا: حدثنا حمید بن الربیع الخزاز، قال: حدثنا یزید بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشر، قال: حدثنا الولید بن صالح عن إبن امرأه زید بن أرقم و عن زید بن أرقم.”
روایت حذیفه بن الیمان به سند زیر است:
“قال السید إبن طاووس فی کتاب «الإقبال» قال مؤلف کتاب «النشر و الطی»: عنأحمد بن محمد بن علی المهلب: أخبرنا الشریف أبو القاسم علی بن محمد بن علی بن القاسم الشعرانی عن أبیه: حدثنا سلمه بن الفضل الأنصاری، عن أبی مریم عن قیس بن حیان (حنان) عن عطیه السعدی عن حذیفه بن الیمان.
پینوشت ها:
- بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۳۵٫
- بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۳۶٫
- الذریعه،ج ۵، ص ۱۰۱، شماره ۴۱۸٫
- روضه الواعظین، ج ۱، ص ۸۹ .
- الاحتجاج،ج ۱، ص ۶۶/ بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۰۱٫
- الیقین، ص ۳۴۳، باب ۱۲۷/ بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۲۱۸٫
- العدد القویه، ۱۶۹٫
- التحصین، ص ۵۷۸، باب ۲۹ از قسم دوم.
- الصراط المستقیم، ج ۱، ص ۳۰۱٫
- نهج الایمان(نسخه خطى کتابخانه امام هادى(ع)در مشهد)، ورقه ۲۶ـ ۳۴٫
- الإقبال، ص ۴۵۴ و ۴۵۶/ بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۱۲۷ و ۱۳۱٫
- اثبات الهداه، ج ۲، ص ۱۱۴٫
- بحار الانوار، ج ۳۹۷، ص ۲۰۱٫
- کشف المهم، ص ۱۹۰٫
از کتاب اسرار غدیر، ص ۹۰، محمد باقر انصارى.